Składki ZUS przedsiębiorcy z prawem do renty

Prowadzenie pozarolniczej działalności przez osobę z prawem do renty zasadniczo nie powoduje dla niej obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Z racji prowadzonej firmy opłaca ona za siebie do ZUS tylko składkę zdrowotną. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do każdego przedsiębiorcy-rencisty.

Ogólne zasady podlegania ubezpieczeniom

Generalnie osoba prowadząca pozarolniczą działalność posiadająca ustalone prawo do renty nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ZUS. Z racji prowadzonej firmy taki przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na zasadzie dobrowolności. Wynika to z art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej ustawy systemowej). W przypadku gdy zechce on przystąpić do tych ubezpieczeń w taki sposób, wówczas obowiązkowe będzie dla niego ubezpieczenie wypadkowe. Stanowi tak art. 12 ust. 1 wymienionej wyżej ustawy. Prowadzenie pozarolniczej działalności powoduje jednak dla takiej osoby tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Warto dodać, że dla spełnienia warunków wynikających z art. 9 ust. 5 ustawy systemowej (tj. zwalniających przedsiębiorcę z opłaty obowiązkowych składek społecznych z racji prowadzonej firmy) nie wystarczy jedynie spełnienie ustawowych przesłanek do nabycia prawa m.in. do renty. Istotne jest natomiast ustalenie prawa do takiego świadczenia. Jak wynika z wyroku SA w Gdańsku z dnia 19 października 2015 r., sygn. akt III AUa 765/15 "(...) istnienia prawa do świadczeń nie można utożsamiać z ustaleniem prawa do świadczenia. (...)".

Wyjątek od zasady

Nie każdy jednak przedsiębiorca z prawem do renty jest zwolniony z obowiązku opłacania składek społecznych z tytułu prowadzonej firmy, o czym świadczy art. 9 ust. 4c ustawy systemowej. Zgodnie z jego brzmieniem osoby prowadzące pozarolniczą działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Co ważne, taki przedsiębiorca-rencista z tytułu prowadzonej firmy podlega ubezpieczeniom społecznym na ogólnych zasadach dotyczących osób prowadzących działalność. Obligatoryjne są więc dla niego ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe. Dobrowolny natomiast charakter ma ubezpieczenie chorobowe, do którego może przystąpić na swój wniosek.

Przedsiębiorca z rentą z tytułu niezdolności do pracy jest objęty obowiązkiem ubezpieczeń społecznych do czasu ustalenia prawa do emerytury.

W związku z powyższym obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej firmy nie muszą opłacać osoby z ustalonym prawem do renty z tytułu niezdolności do pracy wykonujące jednocześnie pozarolniczą działalność inną niż prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Tak jest w przypadku rencistów będących jednocześnie wspólnikami spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich czy wspólnikami jednoosobowych spółek z o.o. Obowiązkiem tym nie są również objęci twórcy, artyści, osoby wykonujące działalność w zakresie wolnego zawodu oraz osoby prowadzące publiczne lub niepubliczne szkoły, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Ważny rodzaj świadczenia

Często przedsiębiorcy sądzą, że sama okoliczność posiadania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy powoduje dla nich tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ZUS z racji prowadzonej firmy. W konsekwencji wiąże się z obowiązkiem opłacania przez takie osoby stosownych składek. Nie jest tak. Istotne jest bowiem, w oparciu o którą podstawę prawną świadczenie to zostało danej osobie przyznane. Obowiązek opłacania składek społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej dotyczy wyłącznie osób posiadających prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej z systemu powszechnego, tj. na podstawie ustaw:

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Składek tych w efekcie nie opłacają prowadzący działalność gospodarczą, którzy mają ustalone prawo np. do rent rolniczych z tytułu niezdolności do pracy przyznawanych na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników czy wojskowych lub policyjnych rent inwalidzkich przyznawanych z tytułu niezdolności do służby. Obowiązkiem takim nie są też objęte osoby pobierające rentę rodzinną.

Zwolnienie z opłaty składki zdrowotnej

Niektórzy przedsiębiorcy z prawem do renty mogą nie płacić składki zdrowotnej z firmy. Dotyczy to m.in. rencisty prowadzącego pozarolniczą działalność, którego świadczenie rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2016 r. - 1.850 zł). Dodatkowo wymagane jest, aby osoba taka z prowadzonej firmy:

uzyskiwała przychody w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury (obecnie 441,28 zł) lub
opłacała podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Tak wynika z art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

"(...) o obowiązkowym lub dobrowolnym charakterze ubezpieczenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą nie decyduje spełnianie przez nią warunków do renty lub emerytury, lecz ustalenie prawa do jednego z tych świadczeń. Dlatego osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą do dnia wydania decyzji lub wyroku ustalającej to prawo podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu (...)".

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 19 października 2015 r., sygn. akt III AUa 765/15

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.)

Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.)