Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 9 (800) z dnia 20.03.2013

Ubezpieczenia za pracę wykonaną na podstawie umowy o dzieło

Kilka miesięcy temu pracodawca rozwiązał ze mną umowę o pracę. Obecnie na okres pół roku zawarł ze mną umowę o dzieło. Aktualnie jestem zatrudniona wyłącznie na podstawie tej umowy. Czy umowa ta będzie powodować dla mnie obowiązek ubezpieczeń w ZUS, jeśli za wykonanie zleconej pracy będę otrzymywać na koniec każdego miesiąca wynagrodzenie w kwocie 1.800 zł? Jeśli nie, to czy mogę przystąpić do nich dobrowolnie?

Odpowiedź na pierwsze pytanie jest przecząca. Nadal bowiem praca wykonywana na podstawie samodzielnej umowy o dzieło nie stanowi dla jej wykonawcy tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS. To oznacza, że zlecający wykonanie dzieła nie zgłasza takiej osoby ani do ubezpieczeń społecznych, ani do ubezpieczenia zdrowotnego.

Natomiast odpowiedź na drugie pytanie jest twierdząca. Od tego roku osoba, która nie spełnia warunków do objęcia jej obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu wykonywanej pracy (np. z umowy o dzieło), ma prawo do dobrowolnego objęcia tymi ubezpieczeniami. Wynika to z obowiązującego od 1 stycznia 2013 r. nowego brzmienia art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzonego ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo.

Oznacza to, że Czytelniczka, dla której umowa o dzieło stanowi aktualnie jedyne zatrudnienie, może z racji jej wykonywania przystąpić na swój wniosek do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Przy czym, przystąpienie danej osoby do tych ubezpieczeń nie daje jej możliwości jednoczesnego zgłoszenia się do ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego oraz opłacania składek na te ubezpieczenia. Obowiązujące przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wymieniają katalog osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Wśród nich nie znajdują się jednak osoby opłacające składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadzie dobrowolności.

Jeżeli Czytelniczka wyrazi chęć przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, to sama powinna dokonać zgłoszenia siebie do tych ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA. W dokumencie tym powinna wypełnić m.in. blok II. "Dane identyfikacyjne płatnika składek" oraz blok III. "Dane identyfikacyjne osoby zgłaszanej do ubezpieczeń". W obu blokach tego formularza wpisać powinna swoje dane identyfikacyjne. Będzie ona bowiem zarówno płatnikiem składek, jak i osobą ubezpieczoną. Osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podaje w dokumencie ZUS ZUA kod tytułu ubezpieczenia 19 00.

Ubezpieczeniom tym dobrowolnie będzie ona podlegać od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. A zatem data, od której osoba zainteresowana jest obejmowana ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, nie może być wcześniejsza niż data złożenia wniosku w ZUS.

Wniosek o objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi może być złożony w jednostce organizacyjnej ZUS lub przesłany pocztą. W przypadku przesyłania go pocztą, datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego.

Jeżeli chodzi o składki na dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe, to Czytelniczka nalicza je i opłaca sama za siebie. Podstawę ich wymiaru stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia, czyli 1.600 zł. Wyliczone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wykazuje się w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w bloku IV. "Zestawienie należnych składek na ubezpieczenia społeczne oraz źródeł finansowania". Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym są zobowiązane do złożenia deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA oraz do opłacenia składek na te ubezpieczenia za dany miesiąc w terminie do 10 dnia następnego miesiąca. Czytelniczka może być zwolniona z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowała do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę w wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (lub ich ustanie), w wyniku czego ubezpieczenia trwały tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku, jaką wskazuje użyta maszyna licząca) i powinna zostać przemnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po pomnożeniu należy dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując, iż dokonuje się zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczoną w taki sposób podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 groszy, albo w dół, jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 groszy.

W przypadku, gdy dany ubezpieczony, który złożył wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, uzyska tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (np. rozpoczyna wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej), to podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu oraz rentowym i powinien być z tego tytułu zgłoszony do nich. W takim bowiem przypadku nie występuje już sytuacja braku jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, która mogłaby być uzasadnieniem do podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W konsekwencji, od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych osoba ubezpieczona nie ma prawa do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na zasadzie dobrowolności.